Czym jest uzależnienie behawioralne?

Uzależnienie behawioralne to zaburzenie zdrowia psychicznego polegające na niekontrolowanym wykonywaniu określonej czynności, która początkowo może wydawać się nieszkodliwa lub wręcz korzystna. Jednak z czasem zachowanie to staje się źródłem cierpienia, utraty kontroli i poważnych problemów w codziennym funkcjonowaniu.

W przeciwieństwie do tradycyjnych uzależnień od substancji, takich jak alkoholizm czy narkomania, uzależnienie behawioralne nie jest związane z przyjmowaniem substancji psychoaktywnych. Źródłem uzależnienia staje się samo zachowanie – na przykład granie w gry komputerowe, kompulsywne robienie zakupów czy korzystanie z internetu. Warto pamiętać, że w przypadku uzależnień behawioralnych, mimo braku substancji chemicznych, mogą one być równie wyniszczające jak klasyczne formy uzależnień i wymagają profesjonalnego leczenia uzależnień.

‍

Najczęstsze rodzaje uzależnień behawioralnych

Lista uzależnień behawioralnych stale się wydłuża wraz z rozwojem cywilizacyjnym i technologicznym. Do najczęściej spotykanych należą:

• patologiczny hazard
• uzależnienie od zakupów (zakupoholizm)
• uzależnienie od pracy (pracoholizm)
• uzależnienie od internetu i mediów społecznościowych
• uzależnienie od gier komputerowych
• seksoholizm
• jedzenie kompulsywne

Wspólną cechą wszystkich tych zaburzeń jest to, że dana czynność przynosi chwilową ulgę lub przyjemność. W dłuższej jednak perspektywie prowadzi do cierpienia psychicznego, pogorszenia relacji społecznych i problemów finansowych. Osoby zmagające się z uzależnieniem behawioralnym często nie zdają sobie sprawy z powagi sytuacji ani z negatywnych konsekwencji swoich działań. Dlatego tak ważne jest upowszechnianie wiedzy o tym, czym jest uzależnienie behawioralne, jakie mogą być jego przyczyny oraz konsekwencje dla zdrowia i życia.

‍

Jak rozpoznać uzależnienie behawioralne?

Rozpoznanie uzależnienia behawioralnego może być trudne, ponieważ w wielu przypadkach chodzi o czynności powszechnie akceptowane społecznie, jak praca czy korzystanie z internetu. Alarmujące objawy to przede wszystkim utrata kontroli nad zachowaniem – mimo wcześniejszych prób ograniczenia lub zaprzestania danej aktywności. Osoba uzależniona może coraz więcej czasu poświęcać na wykonywanie konkretnej czynności, zaniedbując obowiązki zawodowe, rodzinne czy społeczne.

Charakterystyczne jest także odczuwanie niepokoju, napięcia lub rozdrażnienia, gdy dana czynność jest ograniczona lub niemożliwa do wykonania. Uzależnienie behawioralne rozpoznaje się również po kontynuowaniu szkodliwego zachowania mimo wiedzy o jego negatywnych konsekwencjach. Wczesne zauważenie tych sygnałów zwiększa szansę na skuteczne rozpoczęcie procesu leczenia.

Szczególną rolę w rozpoznaniu mogą odegrać bliscy osoby uzależnionej, którzy dostrzegają zmiany w jej zachowaniu.

‍

Dlaczego uzależnienia behawioralne są niebezpieczne?

Uzależnienia behawioralne mogą prowadzić do poważnych problemów psychicznych, emocjonalnych, społecznych i zdrowotnych. Często współistnieją z depresją, zaburzeniami lękowymi, problemami w relacjach interpersonalnych czy trudnościami finansowymi. Przewlekły stres związany z uzależnieniem negatywnie wpływa na organizm, zwiększając ryzyko chorób somatycznych, takich jak nadciśnienie czy zaburzenia metaboliczne. W ciężkich przypadkach może być konieczna także detoksykacja organizmu, zwłaszcza gdy uzależnienie prowadzi do zaniedbania podstawowych potrzeb życiowych.

Co więcej, osoby zmagające się z uzależnieniem behawioralnym mogą doświadczać wstydu, izolacji i obniżenia poczucia własnej wartości, co jeszcze bardziej pogłębia problem. Mechanizm obronny w postaci zaprzeczania lub minimalizowania skutków uzależnienia jest częsty. Dlatego tak ważne jest, aby osoby potrzebujące pomocy mogły liczyć na dostęp do skutecznej terapii uzależnień oraz programów terapeutycznych dostosowanych do indywidualnych potrzeb.

‍

Leczenie uzależnień behawioralnych

Podstawą leczenia uzależnień behawioralnych jest psychoterapia, która pozwala na zrozumienie mechanizmów stojących za niekontrolowanym zachowaniem. Jedną z najczęściej stosowanych metod jest terapia poznawczo-behawioralna (CBT), która pomaga pacjentowi identyfikować negatywne wzorce myślenia i zachowania oraz zastępować je zdrowszymi alternatywami. W wielu przypadkach leczenie obejmuje również naukę strategii radzenia sobie ze stresem, budowanie odporności emocjonalnej, umiejętności społecznych oraz pracę nad poprawą relacji interpersonalnych.

W przypadku trudności z funkcjonowaniem w codziennym życiu, terapia może być prowadzona w trybie ambulatoryjnym lub stacjonarnym. Czasami stosuje się farmakoterapię wspomagającą, zwłaszcza jeśli uzależnieniu towarzyszą zaburzenia nastroju. Leczenie uzależnień często obejmuje terapię indywidualną, terapię grupową oraz uczestnictwo w intensywnym programie terapeutycznym. Proces ten wymaga czasu, cierpliwości i zaangażowania, ale przy odpowiednim wsparciu daje realną szansę na odzyskanie kontroli nad własnym życiem.

Rola terapii uzależnień

Terapia uzależnień odgrywa kluczową rolę w procesie wychodzenia z uzależnienia behawioralnego. To nie tylko leczenie samego problemu, ale także praca nad całą osobą – jej emocjami, sposobem myślenia, systemem wartości i relacjami społecznymi. W terapii pacjenci uczą się, jak rozpoznawać sytuacje ryzykowne, jak radzić sobie z pokusami oraz jak budować życie wypełnione satysfakcjonującymi i zdrowymi aktywnościami.

Terapia może przebiegać etapami – od rozpoznania problemu, przez wzmocnienie motywacji do zmiany, aż po rozwijanie umiejętności społecznych i utrwalanie zdrowych nawyków. Bezpieczne środowisko terapeutyczne daje możliwość przepracowania trudnych doświadczeń oraz rozwijania nowych umiejętności. Dzięki terapii indywidualnej i terapii grupowej możliwe jest nie tylko zatrzymanie destrukcyjnych zachowań, ale także stworzenie trwałych podstaw do życia w wolności i równowadze.

‍

Kiedy i gdzie szukać pomocy?

Uzależnienie behawioralne nie znika samoistnie i z czasem najczęściej się pogłębia. Dlatego tak ważne jest, aby nie zwlekać z szukaniem pomocy. Jeśli zauważasz u siebie lub u bliskiej osoby objawy uzależnienia, skontaktuj się z ośrodkiem specjalizującym się w leczeniu uzależnień. Profesjonalna diagnoza, rozpoczęcie procesu leczenia oraz odpowiednio dobrany program terapeutyczny znacząco zwiększają szanse na skuteczne pokonanie problemu.

W ośrodku terapii pacjenci mają dostęp nie tylko do indywidualnej psychoterapii, ale także do zajęć grupowych, warsztatów oraz wsparcia w procesie zmiany stylu życia. Leczenie często obejmuje różne etapy terapii, od diagnozy, przez intensywny program terapeutyczny, aż po pomoc w utrzymaniu efektów leczenia w dłuższym okresie. Pamiętaj – pierwszy krok, czyli decyzja o szukaniu pomocy, to już początek drogi ku lepszemu życiu.